Geen noemenswaardige afwijking op dit taakveld.

De toelichting op taakveld 3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur (bouwgrondexploitatie voor bedrijventerreinen) is opgenomen onder taakveld 8.2 Grondexploitatie waar u een integrale toelichting van de grondexploitaties van de gemeente kunt vinden.

Geen noemenswaardige afwijking op dit taakveld.

Geen noemenswaardige afwijking op dit taakveld.

In 2017 hebben we € 2,8 miljoen minder uitgegeven dan begroot en ook € 3,5 miljoen minder ontvangen dan begroot. Hieronder ziet u een toelichting op de verschillen van meer dan € 200.000.

Lasten
Uitkoopregeling woningen onder hoogspanningslijnen
Van het totale budget van € 4,1 miljoen in 2017 is er ruim € 1,1 miljoen uitgegeven voor de aankoop van 3 woningen, die voldoen aan de voorwaarden van deze regeling. Het restant van €  3 miljoen wordt via Reserve overlopend projecten overgeheveld naar volgend jaar.

Zwitsal
De raming van de jaarschijf 2017 voor het project Zwitsal was bij de kaderwijziging in voorjaar 2017 indicatief. Uitgangspunt hierbij was dat in 2017/2018 de openbare ruimte grotendeels wordt uitgevoerd. In de loop van 2017 is gebleken dat de werkzaamheden anders worden gefaseerd in de komende jaren. Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten op nieuwe verhuringen van het vastgoed. Ook waren de interne apparaatskosten voor het jaar 2017 achteraf te ruim geraamd. Op grond van de gewijzigde regelgeving (BBV) dienen bodemsaneringskosten te worden betrokken bij een voorziening in plaats van een reserve. De aanwezige raming in de reserve Zwitsal is daarom gestort in de hiervoor bestemde voorziening.
Beide bovengenoemde effecten zijn betrokken bij de mutatie reserve Zwitsal, waaraan voor € 1,0 miljoen minder wordt onttrokken dan geraamd

BROA projecten
De begrote en werkelijke uitgaven voor het opknappen van het Zuiderpark, na het ondergronds brengen van de hoogspanningslijnen, zijn opgenomen onder taakveld 0.1 (programma 1). Dit is conform de nieuwe regels van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) zo verantwoord. Hierdoor hebben we op taakveld 8.1 een voordeel van € 285.000 en voor hetzelfde bedrag een lagere bijdrage uit de reserve BROA.

Ten opzichte van het totaalbudget van € 5 miljoen dat wij voor de Binnenstad in het kader van de Robuuste Investeringsimpuls van de provincie hebben ontvangen, hebben wij in de projectperiode van 4 jaar € 108.000 meer uitgegeven (waarbij wordt opgemerkt dat in het project vanuit de gemeente nog een externe vordering loopt. Indien de vordering wordt gehonoreerd is geen sprake meer van de overschrijding). De belangrijkste afwijking zien we in het deelproject Voetgangersdomein (Hoofdstraat, Brinklaan een aansluiting van diverse dwarsstraten). Bij dergelijke infrastructurele projecten in het drukke kernwinkelgebied is het nagenoeg onvermijdelijk dat bij de uitvoering nog enige bijkomende kosten zich voordoen. Er is, bij complexe binnenstedelijke gebieden, altijd een bepaalde mate van onzekerheid. Juist bij een dergelijk project in het hart van de Binnenstad is veel overleg gevoerd met de ondernemers/winkeliers in het betreffende deel van de binnenstad. Hierbij was bijvoorbeeld de permanente bereikbaarheid van de winkels een continu aandachtsgebied, waarbij zelfs tijdens de uitvoering van het werk met specifieke situaties rekening is gehouden, die vooraf niet altijd exact te voorzien waren.  Daarnaast is recent het herstel van bepaalde delen van de lijngoten uitgevoerd, hetgeen niet was voorzien.

We hebben in 2017 voor in totaal € 201.000 uitgaven t.l.v.het BROA-project Binnenstad gedaan, waar tegenover voor een zelfde bedrag ook een dekking staat uit het krediet Parkeer Route Informatie Systeem (PRIS).

Voor het project ondergronds brengen van hoogspanningslijnen hebben wij in 2017 de laatste termijn van € 116.000 betaald. De te vorderen bijdrage van het Rijk staat hier voor hetzelfde bedrag tegenover.

Particuliere projecten
Alle kosten die we maken voor omgevingsplannen van particulieren, brengen we in rekening bij die particulier door middel van zogeheten anterieure overeenkomsten. We weten van tevoren niet hoe hoog onze kosten en baten voor deze plannen zijn. Daarom nemen we ze niet op in de begroting. De kosten en baten hiervoor waren beide ongeveer € 410.000. In de praktijk kunnen we niet altijd alle gemeentelijke kosten doorbereken. Dat kan bijvoorbeeld als de particulier het plan intrekt of als onze medewerkers meer uren maken, omdat we zelf nog een keer naar het plan willen kijken. Hierdoor konden we in 2017 € 85.000 aan kosten niet doorberekenen.

Bestemmingsplannen
Er is voor € 240.000 meer inhuurkosten gemaakt voor bestemmingsplannen. Deze kosten zijn gedekt door extra inkomsten en werkzaamheden voor het grondbedrijf. Deze extra inkomsten staan onder baten op dit taakveld en op taakveld 0.8 (programma 1).

Bovenwijks
In 2017 zijn voor € 113.000 bijdragen ontvangen van derden voor de aanleg van bovenwijkse infrastructuur. Het is altijd onzeker of er dergelijke initiatieven zijn.Deze worden dan ook niet begroot. De ontvangen bijdragen zijn gestort in de daarvoor bestemde voorziening.

Baten
Uitkoopregeling woningen onder hoogspanningslijnen
De ontvangen rijkssubsidie voor 3 aangekochte woningen bedraagt € 1,1 miljoen.  Het restant van €  3 miljoen wordt via Reserve overlopend projecten overgeheveld naar volgend jaar.

BROA projecten
Onder de toelichting op de lasten hebben we aangegeven dat we voor € 317.000 (€ 201.000 + € 116.000) meer uitgaven hebben gedaan, waar tegenover voor hetzelfde bedrag ook aanvullende dekking is ontvangen.

Particuliere projecten
Onder de toelichting op de lasten hebben we aangegeven dat we voor € 410.000 uitgaven hebben gedaan die we niet hebben begroot, waar tegenover voor het zelfde bedrag ook aanvullende dekking hebben ontvangen.

Bestemmingsplannen
Er is een extra opbrengst van ruim € 150.000 gerealiseerd voor werken voor derden en het project Landbouw Ontwikkelingsgebied (subsidie Provincie).

Bovenwijks
In 2017 zijn voor € 113.000 bijdragen ontvangen van derden voor de aanleg van bovenwijkse infrastructuur. Het is altijd onzeker of er dergelijke initiatieven zijn. Deze worden dan ook niet begroot. De ontvangen bijdragen zijn gestort in de daarvoor bestemde voorziening.

Rijksvergoeding hoogspanningskabels
We nemen al een paar jaar een bedrag onder nog te ontvangen bedragen in verband met het onder de grond brengen van hoogspanningskabels. Zolang deze wetgeving nog niet van kracht is vindt de accountant de onderbouwing van dit nog te ontvangen bedrag onvoldoende. We corrigeren dit jaar € 1,4 miljoen (minder resultaat), omdat anders de accountantscontrole niet afgrond kan worden en de kans groot is dat we dan de wettelijke aanlevertermijn van de jaarstukken van 15 juli zouden overschrijden. Wanneer de wetgeving wel van kracht is en we de € 1,4 miljoen van het Rijk ontvangen zal dit een even groot positief resultaat in de jaarstukken van dat jaar opleveren.

Toelichting op de cijfers

KOSTEN

Verwervingen
In 2017 hebben voor € 1,0 miljoen meer gronden aangekocht dan we hadden begroot.
In verband met een ruiling in Beekbergsebroek hebben voor € 0,4 miljoen aangekocht en voor eenzelfde bedrag gronden ook weer verkocht. Deze aankoop in dit voormalig NIEGG complex is niet begroot. De verwervingskosten voor Kanaaloevers Welgelegen zijn met € 0,4 miljoen hoger uitgevallen, omdat we meer grond moesten verwerven.
Ons aandeel in de verwervingen voor de PPS Pilot Zuid (Schatkamer van Zuid) is hoger € 0,3 miljoen uitgevallen doordat de (contractuele) fasering naar voren is gehaald.

Overige verwervingskosten
De overige verwervingskosten waren € 0,4 miljoen minder dan we hadden begroot. Dat komt vooral doordat de sloopkosten voor het openbaar gebied rondom het nieuwe winkelcentrum Anklaar nog niet is gestat. Hiervoor hadden we € 0,3 miljoen begroot. Voor de sloop van opstallen in Kanaaloevers Haven Centrum hebben we in 2017 € 0,1 miljoen minder uitgegeven. Overige verschillen zijn kleiner dan € 0,1 miljoen.

Bouwrijp maken
De kosten voor bouwrijp maken komen € 2,7 miljoen lager uit dan we hadden begroot.

• Voor het project Kanaalzone Kwekerij hebben we de begrote uitgaven van € 0,8 miljoen niet gedaan, omdat de ontwikkeling van het project nog niet zo ver is.
• In Zuidbroek hebben we € 0,8 miljoen minder uitgegeven, zowel voor Zuidbroek Wonen (€ 0,3  miljoen) als voor Zuidbroek Bedrijven (€ 0,5  miljoen). Dit heeft een relatie met de verkopen van bouwkavels.
• Voor Anklaar hebben we in 2017 € 0,5  miljoen minder uitgegeven dan geraamd. Dit houdt verband met de aanleg van de openbare ruimte die later plaats vindt.
• Het restant verschil € 0,6 miljoen heeft betrekking een groot aantal projecten van € 0,1 miljoen of kleiner. De redenen hiervoor zijn divers: vertraging of uitstel van verkopen, doorschuiven van uitgaven naar latere jaren of vrijval van budgetten.

Woonrijp maken
De kosten voor woonrijp maken waren € 7,0 miljoen lager. Dit zijn de belangrijkste oorzaken daarvan:

• Voor Zuidbroek zijn de uitgaven voor woonrijp maken € 2,2 miljoen lager dan wij hebben begroot. Dit heeft een relatie met de verkopen van bouwkavels.
• De uitgaven die we in 2017 hadden geraamd voor Anklaar (€ 1,6 miljoen) schuiven we door naar volgende jaren. We geven het geld uit naarmate de bouw van het nieuwe winkelcentrum vordert.
• Voor de Ecofactorij hebben we in 2017 geen of nauwelijks uitgaven voor woonrijp maken gedaan. Dit geldt ook voor Kanaaloevers Haven Centrum, Kanaaloevers Welgelegen, de Voorwaarts en PWA-zone. Hiervoor hadden we € 0,6, resp. € 0,5, € 0,4, € 0,3 en € 0,3 miljoen begroot en dit schuift door.
• Voor Groot Zonnehoeve hebben we € 0,4 miljoen minder uitgegeven. Deze kosten schuiven door naar latere jaren.
• Voor een groot aantal andere projecten hebben we in totaal € 0,7 miljoen minder uitgegeven, voor bedragen van € 0,1 en lager. De redenen hiervoor zijn divers: vertraging of uitstel van verkopen, doorschuiven van uitgaven naar latere jaren of vrijval van budgetten.

Rentelasten
Voor de rentelasten waren we in de begroting uit gegaan van 2,4% rente, zijnde € 4,3 miljoen. Door de regelgeving vanuit de commissie BBV (Besluit Begroting en Verantwoording) moeten we jaarlijks het rentepercentage opnieuw berekenen o.b.v. de werkelijke lening portefeuille. Hierdoor is de rente verlaagd naar 2,2%. Dit is de belangrijkste oorzaak dat de rentelasten € 0,3 miljoen lager zijn.

Apparaatskosten
Voor apparaatskosten hebben we € 0,8 miljoen minder uitgegeven. Bij bijna alle projecten bleven deze kosten onder de begroting. De grootste onderschrijding zien we bij Zuidbroek waar de apparaatskosten € 0,6 miljoen lager waren dan begroot.
Er waren ook projecten waar de kosten hoger waren omdat daar meer uren aan werden besteed. Het gaat om de projectmatige verkopen van snippergroen (complex Overige eigendommen) voor € 0,2 miljoen en de apparaatskosten voor het beheer van de voormalige NIEGG-panden voor € 0,1 miljoen. Voor beide wordt geen begroting opgesteld omdat we voor deze complexen geen grondexploitatie kennen.

Exploitatiekosten panden en percelen
De exploitatiekosten voor de panden en percelen van het grondbedrijf zijn € 0,2 miljoen hoger dan we hadden begroot. De voornaamste oorzaak is dat voor de meeste grondexploitaties deze kosten niet of nauwelijks worden begroot. Normaliter worden de kosten van de exploitatie van de panden en percelen (minimaal) gedekt door de huur- en pachtopbrengsten. Voor ongeveer € 0,4 miljoen bestaan deze uitgaven uit onroerend zaak belasting.
Voor de voormalige NIEGG panden hebben we in 2017 € 0,2 miljoen minder uitgegeven dan begroot.

Overige kosten
We hebben € 4,9 miljoen minder uitgegeven aan Overige kosten. Hiervan heeft € 4 miljoen betrekking op de raming van een bijdrage aan de parkeergarage van WC Anklaar. Hiervan is € 3,2 miljoen onder de overige kosten bij Zuidbroek geraamd en € 0,8 miljoen bij het project Anklaar. Deze post door naar het moment wanneer de parkeergarage wordt opgeleverd.
Voor de overige projecten hebben we nauwelijks gebruik hoeven te maken van de post onvoorzien uit de begroting en zijn de verschillen € 0,1 of lager.

OPBRENGSTEN

Verkoop woningbouwterreinen
De verkoop van bouwgronden voor woningbouw lag € 6,6 miljoen onder de begroting, zie de productiecijfers die hiervoor zijn opgenomen in deze verantwoording. De belangrijkste afwijkingen naar beneden zien we bij:

• Zuidbroek Wonen
  De verkoopopbrengst van grond is € 2,1 miljoen lager dan we hadden begroot doordat we grond voor 17 woningen minder hebben verkocht in 2017.
• Kanaaloevers
  Ook voor Kanaaloevers (Haven Centrum en Welgelegen) hebben door verschillende redenen 115 woningen minder kunnen verkopen dan waarop we hadden gerekend. Hierdoor zijn de opbrengsten met € 3,1 miljoen achter gebleven.
• Osseveld-Oost
  De geraamde verkopen van grond voor woningen in Osseveld-Oost zijn op de valreep van 2017 doorgeschoven naar 2018. Hierdoor hebben we de begrote opbrengsten van € 0,6 miljoen niet kunnen realiseren.
• Kanaalzone Schatkamer van Zuid
  De opbrengsten voor woningbouwterreinen voor het gemeentelijk aandeel in de privaat-particuliere samenwerking (PPS) Schatkamer van Zuid zijn € 0,6 miljoen lager, maar onder de overige verkopen hebben we € 0,7 miljoen meer verantwoord.
• Zuid west Poort Veldekster
  In 2017 hebben we minder kavels verkocht in de PPS ZW Poort Veldekster dan we hadden verwacht. De opbrengst is hierdoor € 0,4 miljoen lager uitgekomen.

Meer opbrengsten hadden we voor het project Woudhuis, € 0,2 miljoen meer, omdat we in  2017 grond hebben verkocht die we niet voor 2017 hadden begroot.

Verkoop bedrijventerreinen
De verkoop van bouwgronden voor bedrijventerreinen bleef € 3,6 miljoen achter op de begroting. Bij Ecofactorij, Zuidbroek Bedrijven (Apeldoorn Noord II) en Noord Oost Poort (Stadhoudersmolen) was de opbrengst lager.

• Ecofactorij lagere opbrengst van € 2,5 miljoen met name doordat een belangrijke verkoop is door geschoven naar 2018 en verkopen voor lagere prijzen dan begroot
• Voor Zuidbroek Bedrijven lag de opbrengst € 0,5 miljoen lager door tegenvallende verkopen.
• Bij de Noord Oost Poort was de opbrengst € 0,4 miljoen lager (combinatie lagere prijzen en hoeveelheidsmix).
• Weteringsebroek € 0,4 miljoen

De geraamde verkoop aan het Meubelplein is doorgeschoven naar 2018, waardoor € 0,8 miljoen niet is gerealiseerd.
In het bedrijventerrein in Osseveld Oost hebben we een kavel verkocht die we niet hadden begroot, waardoor € 0,4 meer opbrengst hebben ingeboekt. Dat geldt ook voor een bedrijfskavel in het complex Overige eigendommen met een extra opbrengst van € 0,2 miljoen.

Verkoop overig
De overige verkopen zijn in totaal € 0,8 miljoen hoger dan begroot. Verkopen die we wel hadden geraamd voor 2017, maar die we niet in het afgelopen jaar hebben verkocht:

• De geraamde verkoop in Winkelcentrum Eglantier voor € 1,6 miljoen schuift als gevolg van een aanbestedingsprocedure bij de afnemer door naar 2018.
• De kavel in Apeldoorn Noord I met bestemming Maatschappelijke doeleinden geraamd voor € 1,2 miljoen hebben we niet kunnen verkopen in 2017.
• De boerderij (bestaand pand) in het complex Weteringsebroek (€ 0,3 miljoen) schuift door naar 2018.
• De parkeerplaatsen in de Beurtvaartstraat (complex Griftlocaties algemeen) voor € 0,2 miljoen.

Aan de andere kant hebben we in 2017 verkopen gerealiseerd die we niet voor dit jaar hadden begroot:

• Voormalige NIEGG-complexen (met name Beekbergerwoud, Kanaalzone en Beekstraat/Markt-straat) voor een bedrag van € 1,9 miljoen, omdat we voor deze complexen geen gr ondexploitatiebegroting (GREX) opstellen.
• Ook voor het complex Overige eigendommen stellen we geen GREX opgesteld. Hierin hebben we afgelopen jaar verkopen van snippergroen en diverse grotere kavels voor een bedrag van € 1,5 miljoen verantwoord.
• Onder de categorie overige verkopen hebben we € 0,7 miljoen verkopen verantwoord voor het gemeentelijk aandeel in de privaat-particuliere samenwerking (PPS) Schatkamer van Zuid. De raming hiervoor hadden we opgenomen onder de verkopen woningbouwterreinen.

Exploitatieopbrengsten panden en percelen
Zoals vermeld onder het kopje Exploitatiekosten panden en percelen worden deze opbrengsten niet of nauwelijks begroot. In totaal hebben we € 0,4 miljoen meer huuropbrengsten ontvangen dan begroot. De exploitatiekosten waren € 0,2 miljoen hoger, zodat het exploitatiesaldo voor 2017 € 0,2 miljoen gunstig uitvalt.

Subsidies
In 2017 hebben we binnen het grondbedrijf € 0,5 miljoen meer aan subsidies verantwoord dan we hebben begroot. Dit betreft 2 subsidies van de provincie Gelderland voor complexen binnen Kanaaloevers. Voor het project Haven Centrum (subsidie Steengoed Benutten) is dit € 0,2 miljoen meer, omdat we volgens de nieuwe regelgeving ook de nog te ontvangen termijn van € 0,2 miljoen moeten verantwoorden. En € 0,3 miljoen subsidie Beschermd wonen voor het project Kanaal Noord/Molenstraat Centrum. Deze hadden we niet begroot.

Overige opbrengsten
Deze opbrengsten waren € 0,3 miljoen lager dan we hadden geraamd. Dit verschil is grotendeels toe te rekenen aan Zuidbroek Wonen, waar we een exploitatiebijdrage hadden geraamd in verband met een particuliere ontwikkeling, maar in 2017 heeft de ontwikkelaar geen verkopen kunnen realiseren.

Mutatie onderhanden werk plus resultaat
Hebben we in een jaar meer opbrengsten dan kosten bij de exploitatie van het Grondbedrijf? Dan verlagen we de voorraad met dit saldo. Zijn de opbrengsten lager dan de kosten? Dan voegen we het saldo toe aan de voorraad. In het MPG 2017 verwachtten we een afname van de voorraad van € 5,4 miljoen. In werkelijkheid nam de voorraad met € 2,2 miljoen toe. Het resultaat is dus € 7,6 miljoen ongunstiger dan we hadden verwacht. Dit wordt veroorzaakt door (x € 1 mln.):

Dotaties en onttrekkingen verliesvoorzieningen
We hebben € 1,1 miljoen toegevoegd aan de verliesvoorzieningen. De belangrijkste toevoegingen waren:

• € 0,7 miljoen voor Ecofactorij
• € 0,2 miljoen voor complex Kanaal Noord/Molenstraat Centrum
• € 0,1 miljoen voor Kieveen

Er viel in 2017 € 7,8 miljoen vrij van de verliesvoorzieningen:

• € 7,3 miljoen voor Groot Zonnehoeve, zowel de project specifieke verliesvoorziening als de algemene verliesvoorziening voor aanpassing van de programma zijn vrijgevallen
• € 0,4 miljoen voor Zuidbroek
• € 0,1 miljoen voor Kanaaloevers Haven Centrum

Lasten
De lagere lasten zijn met name veroorzaakt door minder kosten voor het digitaliseren van het bouwarchief en het project Digitaal werken VTH WABO voor € 370.000 samen. Dit bedrag wordt overgeboekt via de Reserve Overlopende Projecten, omdat investeringen zijn uitgesteld totdat er meer duidelijkheid was over de vorm van digitaliseren en doordat er een nieuwe aanbesteding moest plaatsvinden.

We zien een toename van kosten bouwleges van bijna € 200.000, die wordt veroorzaakt door een stijging van het aantal in behandeling genomen aanvragen.

We hebben de totale opbrengst bouwleges van € 6,3 miljoen gestort als dotatie aan de voorziening bouwleges. Deze last is begroot als storting in de reserve op taakveld 0.10

Baten
Er is in 2017 voor ruim € 2,4 miljoen meer aan leges omgevingsvergunning bouwen binnen gekomen dan begroot.
De aantrekkende economie laat zich onder meer zien in een toename van het aantal aanvragen voor een omgevingsvergunning en een hogere bouwsom. Eind 2017 zijn voor een aantal grote projecten de vergunningen verleend, zowel woningbouwprojecten als uitbreiding van bedrijven en Paleis 't Loo, deze veroorzaken de extra stijging t.o.v. onze rapportage met de verschillen groter dan 0,5 miljoen.

Alle kosten, die volgens de regels ten laste van de bouwleges mogen komen, zijn ten laste van de voorziening gebracht. Deze kosten bestaan uit eigen uren, de bijbehorende overhead, BTW en externe kosten voor een totaal bedrag van  4,1 miljoen. Deze zijn begroot als onttrekking uit de reserve op taakveld 0.10